En su libro Una historia de la lectura, Alberto Manguel nos describe cómo San Agustín de Hipona (S. IV) intentó distinguir entre el texto percibido en la mente y el texto leído en voz alta. Le llamó poderosamente la atención cuando vio a San Ambrosio leer como hacia dentro, sin mover la lengua y sin compartir la lectura con nadie, absorto y sin mirar a su alrededor, porque la lectura en voz alta era la forma habitual de leer hasta entrado el S.X, en que se empezó a practicar de manera silenciosa, al menos en Occidente.

Hoy en día, cuando hablamos de la lectura en voz alta, lo hacemos, sobre todo, para poner de relieve los beneficios que proporciona a los niños en las primeras edades, al crear vínculos afectivos entre padres e hijos a través de la voz, además de ofrecernos una oportunidad perfecta para compartir experiencias y sentimientos o explicarnos el mundo y su deriva.

Sin embargo, no se habla tanto de los beneficios inmediatos que proporciona también a los adultos, tanto para el que lee como para el que escucha: sentimientos de pertenencia y de comprensión mutua, que son un bálsamo para el alma. Como postulan en la asociación española sin ánimo de lucro, Entrelibros, “los libros compartidos son manos tendidas, oportunidades de diálogo, vías de conocimiento mutuo”.

Otra manera silenciosa de leer es escuchar audiolibros, y se puede hacer compartiéndolo con más gente, como se hacía antiguamente con las radionovelas, o en solitario. La ventaja es que, en la mayoría de los casos, los narradores son profesionales y dan a la lectura una entonación y una dimensión teatral que ayuda a comprender mucho mejor el texto. Os recomiendo, por ejemplo, que escuchéis La tregua de Mario Benedetti, narrado por el maravilloso actor argentino Ernesto Alterio, disponible en nuestra biblioteca electrónica.

Διάφοροι τρόποι ανάγνωσης

Ο Alberto Manguel στο βιβλίο του Una historia de la lectura (Μια ιστορία ανάγνωσης), περιγράφει τον τρόπο που ο Αυγουστίνος Ιππώνος (4ος αι.) προσπάθησε να διακρίνει μεταξύ του κειμένου που συλλαμβάνει ο νους και του κειμένου που διαβάζεται δυνατά. Ιδιαίτερη εντύπωση του έκανε ότι είδε τον Άγιο Αμβρόσιο να διαβάζει, σα να το κάνει από μέσα του, χωρίς να κινεί τη γλώσσα και χωρίς να μοιράζεται την ανάγνωση με κανέναν, απόλυτα απορροφημένος και χωρίς να κοιτά γύρω του. Και αυτό γιατί μέχρι τις αρχές του 10ου αι. συνηθιζόταν η ανάγνωση με δυνατή φωνή. Έκτοτε, τουλάχιστον στη Δύση, ξεκίνησε η σιωπηρή ανάγνωση.

Σήμερα, όταν μιλάμε για ανάγνωση με δυνατή φωνή, το κάνουμε κυρίως για να αναφερθούμε στα πλεονεκτήματα που αυτή συνεπάγεται για τα παιδιά στα πρώτα τους χρόνια. Και αυτό γιατί μέσω της φωνής δημιουργούνται συναισθηματικούς δεσμούς μεταξύ γονέων και παιδιών, ενώ τους προσφέρουμε και μια εξαιρετική ευκαιρία να μοιράζονται εμπειρίες και συναισθήματα ή να εξηγούμε τον κόσμο και τα περί αυτού, μέσω της φωνής.

Παρόλα αυτά, δε γίνεται αναφορά τόσο στα άμεσα πλεονεκτήματα που προσφέρει και στους ενήλικους, τόσο για αυτόν που κάνει την ανάγνωση όσο και για αυτόν που ακούει: το συναίσθημα του να ανήκεις κάπου, της αμοιβαίας κατανόησης, που είναι σα βάλσαμο στην ψυχή. Όπως ενδεικτικά αναφέρουν στο μη κερδοσκοπικό σωματείο, Entrelibros, “τα βιβλία που μοιράζονται είναι χέρια που απλώνονται, ευκαιρίες διαλόγου, δρόμοι αμοιβαίας γνώσης ”.

Άλλος τρόπος σιωπηρής ανάγνωσης είναι η ακρόαση ηχητικών-βιβλίων που μπορεί να μοιραστεί κανείς με άλλους ανθρώπους, όπως γινόταν παλιά με τις ραδιοφωνικές νουβέλες, ή να το κάνει κατά μόνας. Το πλεονέκτημα είναι ότι, τις περισσότερες φορές οι αφηγητές είναι επαγγελματίες οπότε έχουν καλή εκφορά του λόγου και δίνουν στην ανάγνωση μια θεατρική διάσταση που βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του κειμένου. Σας προτείνω, για παράδειγμα, να ακούσετε την La tregua (Ανακωχή) του Mario Benedetti, με αφηγητή τον εξαιρετικό αργεντίνο ηθοποιό Ernesto Alterio, που υπάρχει στην ηλεκτρονική μας Βιβλιοθήκη.