Blog del Instituto Cervantes en Utrecht

Por Mayke Merkx, alumna de español y colaboradora en la biblioteca del Instituto Cervantes de Utrecht.

Net zoals de bijbel heeft ieder Spaans gezin Don Quichot in de boekenkast staan. Het is ongetwijfeld het bekendste boek uit de Spaanse literatuur en ook uit de wereldliteratuur. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat het tweede deel van Don Quichot werd gepubliceerd. Naar aanleiding hiervan zijn er veel culturele activiteiten om dit te vieren. Bij het Instituto Cervantes in Utrecht is er de lezing: Dag van Cervantes. Cervantes en de geboorte van de moderne lezer.

In dit artikel staat een korte biografie, wordt aandacht besteed aan het boek Don Quichot en in het bijzonder het tweede deel.

Wie was Cervantes?
Miguel de Cervantes Saavedra werd geboren op 29 september 1547 in Alcalá de Henares, en hij stierf in Madrid op 22 april 1616, op 58 jarige leeftijd.

Zijn vader, Rodrigo de Cervantes, was een barbier en chirurgijn die veel door het land reisde. Cervantes had een turbulent leven, het beeld van de beschouwende en teruggetrokken schrijver is niet op hem van toepassing.

Hij had veel tegenslagen in zijn leven; een aantal keren werd hij verbannen, belandde hij meerdere keren in de gevangenissen en hij had altijd schulden.

In 1569 vluchtte hij uit Madrid vanwege een duel. Na wat omzwervingen kwam hij in 1570 in Napels terecht, daar ging hij in militaire dienst bij de Spaanse marine en vocht tegen de Turken.

Bij de zeeslag bij Lepanto op 7 oktober 1571 raakte hij gewond aan zijn linkerhand waardoor hij deze niet meer kon gebruiken. Hij reisde rond in het Middellandse zee gebied. In 1575 werd zijn schip overvallen door Turkse kapers en zat hij vijf jaar gevangen in Algiers, totdat hij in 1580 werd vrijgekocht door het Broederschap van de Heilige Drie-eenheid.

In de jaren van 1587 tot 1601 werkte hij als belastinginner van de Staat in Sevilla. In 1597 belandde hij in de gevangenis als gevolg van corruptie. Toen kreeg hij het idee om het boek Don Quichot te schrijven. Andere bekende werken van Cervantes zijn: La galatea, Novelas ejemplares en Los trabajos de Persiles y Segismunda.

De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha
Het boek “De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha” is een parodie op de middeleeuwse ridderroman. In 1605 publiceerde hij het eerste deel van Don Quichot.

Het boek begint als volgt: “In een klein dorpje in La Mancha, waarvan ik de naam even vergeten ben, woonde nog niet zo lang geleden een edelman van middelbare leeftijd. Hij zal een jaar of vijftig zijn geweest. Hij was heel dun en hij had lange spillebenen en een mager gezicht.” Deze zinnen zijn onderdeel van het Spaanse cultureel erfgoed.

Het boek gaat over een onbekende gekke oude ridder, Don Quichot die besluit om alles wat hij in de ridderromans heeft gelezen in de praktijk te brengen. Hij trekt ten strijde met oude wapens op een oud paard (Rocinante) vergezeld van een analfabetische arbeider, Sancho  Panza. Ze reizen door La Mancha op zoek naar avontuur.

Tweede deel
In 1615 werd het tweede deel van Don Quichot gepubliceerd, nu 400 jaar geleden. Slechts één jaar voordat hij stierf. Wat was de aanleiding om het tweede deel te schrijven?

In het voorwoord van het tweede deel staat het volgende fragment:

“God beware me, doorluchtige dan wel vulgaire lezer, wat zul jij gretig uitzien naar dit voorwoord, waarin je denkt wraak, gescheld en geschimp aan te treffen op de maker van de tweede Don Quichot, ik bedoel hem van wie ze zeggen dat hij in Tordesillas is verwekt en in Tarragona geboren! Welnu, ik moet je uit de droom helpen, want dit genoegen zal ik je niet doen: grieven mogen in de nederigste harten woede wekken, voor het mijne moet op deze regel een uitzondering worden gemaakt.”

Dit was zijn reactie op de publicatie één jaar eerder, in 1614, van het tweede deel van Don Quichot, met als titel “Het tweede deel van de vernuftige edelman Don Quichot de la Mancha” .

Cervantes wist wie de pseudoniem Alonso Fernández de Avellaneda  gebruikte, maar het was de grootste wraak om de naam niet bekend te maken. Vermoedelijk was het Lope de Vega omdat hij jaloers was op het succes van Cervantes maar nog het meest op zijn literaire kwaliteiten.

Waarschijnlijk  betaalde Lope de Vega een middelmatige schrijver om het boek te schrijven om zo de roem van zijn vijand te schenden. Hoe dan ook zijn de lezers over de hele wereld Avallaneda eeuwig dankbaar omdat het ongetwijfeld de aanzet was voor Cervantes om het Tweede Deel af te maken.

Cervantes  kon deze literaire roof het niet tolereren. Don Quichot stierf in het laatste hoofdstuk om meer valse boeken te voorkomen.

Het tweede deel begint met het nieuwe voornemen van Don Quichot om verder te gaan met zijn avonturen samen met zijn schildknaap Sancho Panza. Zo begint het derde vertrek uit zijn dorp.

Niettemin verandert onze ridder van gedachte als hij hoort van het bestaan van een tweede deel, de bekende Don Quichot van Avallaneda, waarnaar wordt verwezen als apocrief van het tweede deel.

Hierdoor verandert onze echte Don Quichot van koers richting Barcelona. Als gevolg van deze omweg spelen veel gebeurtenissen zich af op weg door het  land van Aragon

Critici zijn van mening dat deze route het meest komische is in het tweede deel en de beste literaire kwaliteiten heeft.

Door de diepgang is het boek meer dan alleen kritiek op de ridderroman en hierdoor is het een van de meest gelezen en bewonderde boeken met miljoenen lezers over de hele wereld. De combinatie van werkelijkheid en fictie zoals in een roman  was onbekend in zijn, hierdoor is hij de grondlegger van de moderne literatuur.

Wist je dat:
“Quijotesco”  naïef-idealistisch betekent.

Cervantes en Lope de Vega in de dezelfde straat in Madrid woonden, die nu Calle Cervantes heet. Iets wat Lope de Vega verschrikkelijk zou hebben gevonden omdat hun strijd lijkt te zijn gewonnen door Cervantes.

In 1875 schreef Nietzsche dat hij Don Quichot had gelezen tijdens zijn zomervakantie en dat al zijn triestheid niets voorstelde, het boek was voor hem één bitter verhaal.

————————————————–

En la estantería de cada familia Española está el Don Quijote de Cervantes. Muchas veces al lado de la Biblia. Es sin duda alguna el libro más conocido en España y también de la literatura mundial. Hace 400 años que se publicó la segunda parte del Don quijote y con motivo de ésto hay muchas actividades culturales para celebrarlo. En el Instituto Cervantes de Utrecht tendrá lugar una conferencia: Día de Cervantes. Cervantes y el nacimiento del lector moderno

¿Quién era Miguel de Cervantes Saavedra?
Cervantes nació el 29 de septiembre de 1547 en Alcalá de Henares, y murió en Madrid el 22 de abril de 1616, a los 58 años de edad.

Su padre, Rodrigo de Cervantes, era un barbero y cirujano que viajaba mucho por todo el país. Por tanto, Cervantes tuvo una vida movida, la imagen de un escritor contemplativo y solitario no le es aplicable.

Sufrió muchos reveses en su vida, fue exiliado varias veces, preso otras y siempre tuvo deudas.

En 1569 huyó de Madrid a causa de un duelo. Vagabundeando por Italia, en 1570 llegó a Nápoles. Allí se alistó a la Armada Española para luchar contra los turcos.

El 7 de octubre de 1571 combatió en la batalla de Lepanto, donde fue herido en la mano izquierda, la cual no pudo usar nunca más. Mientras recorría todo el área mediterránea, su barco fue atacado por piratas turcos y fue encarcelado durante cinco años en Argel, antes de ser rescatado en 1580 por los frailes Trinitarios.

Entre los años 1587 y 1601 trabajó como cobrador de rentas del Estado en Sevilla. En 1597 fue encarcelado por corrupción. Fue en esta época cuando surgió la idea de escribir el Quijote.

Otras obras conocidas de Cervantes son: La galatea, Novelas ejemplares y Los trabajos de Persiles y Segismunda.

El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha
El libro El Ingenioso Hidalgo don Quijote de la Mancha es una parodia de la novela de caballería medieval. Su primera parte fue publicada en 1605.

Las primeras frases del libros son:
En un lugar de la Mancha, de cuyo nombre no quiero acordarme, no ha mucho tiempo que vivía un hidalgo de los de lanza en astillero, adarga antigua, rocín flaco y galgo corredor. Estas frases forman parte de la herencia cultural española.

El libro cuenta la historia de Alonso Quijano, quien inventa un nombre para el viejo caballero loco. Don Quijote decide que todo lo que ha leído en los libros de caballerías lo va a poner en práctica. Iba a la guerra con armas antiguas, un viejo caballo llamado Rocinante y acompañado por un trabajador analfabeto, Sancho Panza. Viajaban a través de La Mancha en busca de aventuras.

Segunda parte
En 1615 se publicó la segunda parte del Quijote, justo hace 400 años y un año antes del fallecimiento de Cervantes. ¿Cuál fue el motivo para escribirla?

En su prólogo encontramos el siguiente fragmento:

¡Válgame Dios, y con cuánta gana debes de estar esperando ahora, lector ilustre, o quiero plebeyo, este prólogo, creyendo hallar en él venganzas, riñas y vituperios del autor del segundo Don Quijote, digo, de aquel que dicen que se engendró en Tordesillas, y nació en Tarragona! Pues en verdad que no te he de dar este contento; que puesto que los agravios despiertan la cólera en los más humildes pechos, en el mío ha de padecer excepción esta regla.

Esta fue su respuesta a la publicación un año antes (en 1614), de la segunda parte del Don Quijote, titulado Segundo Tomo del Ingenioso Hidalgo Don Quijote de la Mancha.

Cervantes sabía quién usaba el seudónimo Avellaneda, pero su mayor venganza fue no revelar su nombre. Es de suponer que era Lope de Vega, porque estaba celoso del éxito de Cervantes y de su calidad literaria.

Probablemente, Lope de Vega pagó un escritor mediocre para escribir el libro con el fin de manchar la fama de su enemigo. De todos modos, seguidores de Cervantes procedentes del mundo entero estarán eternamente agradecidos a Avellaneda, porque sin duda fue el impulso que le llevó a acabar la segunda parte.

Como Cervantes no podía tolerar este robo literario, terminó la segunda parte e hizo morir a Don Quijote en el último capítulo para evitar que aparecieran más partes falsas.

La segunda parte empieza con el nuevo propósito de Don Quijote de continuar sus aventuras en compañía de su escudero Sancho Panza. Así comienza la tercera salida de su pueblo.

Sin embargo, nuestro caballero cambia de opinión cuando se entera de la existencia de una segunda parte, el famoso Don Quijote de Avellaneda, conocida como apócrifa y al que se refería en el nuevo libro.

Por ello, nuestro verdadero Don Quijote cambia su rumbo y se dirige a Barcelona. Como resultado de este rodeo, muchos eventos se desarrollan en su camino por Aragón. Muchos críticos opinan que los episodios más divertidos y con mejores cualidades literarias suceden allí.

Por su profundidad, en el libro encontramos algo más que crítica de las novelas de caballerías. Esto lo ha llevado a ser uno de los libros más leídos y admirados, con millones de lectores en todo el mundo, muchos de los cuales saben poco de este género medieval. La combinación de la realidad y la ficción como en una novela actual, era algo desconocido en su tiempo, dando lugar a la primera novela moderna.