Blog del Instituto Cervantes en Utrecht

Volvemos a tener el placer de publicar un texto de nuestra colaboradora y alumna de español Mayke Merkx. Este texto lo ha elaborado en relación a la actividad cultural organizada por el Instituto Cervantes de Utrecht en colaboración con el Bosch Research and Conservation Project, El Bosco oculto. Jerónimo Bosch como dibujante .

Biografía
El Bosco, o Hiëronymous Bosch, nació alrededor de 1450 y creció en Bolduque, que en esta época era la ciudad más grande de los Países Bajos del norte. Provenía de una familia de pintores. Su abuelo Jan van Aken (ca. 1380-1455) se mudó cerca del año 1427 de Nimega a Bolduque. Es conocido que tenía algunos encargos religiosos. Sobre la obra de su padre Antonius van Aken (ca. 1420-1478)  no se sabe mucho. El taller familiar era un vivero para el joven artista y El Bosco sucedió a su padre como artesano.

El 15 de julio de 1481 se casó con Aleit Vanden Mervenne, una mujer de una familia distinguida. Por eso y a causa de su clientela eminente, El Bosco formaba parte de la élite de la ciudad. Es seguro que hacía encargos para el cabildo. Tenía un papel muy importante en la ciudad y fue un hombre devoto toda su vida. En el año 1486 ingresó en la Ilustre Hermandad de la Vida Común, una cofradía ilustre y religiosa. Alrededor del año 1500 su fama se disparó fuera de la ciudad y tuvo cargos de nobles importantes como Felipe I de Castilla, duque de Borgoña.

La estimación más grande de su obra estaba en Los Países Bajos del sur, en la Escuela Veneciana durante el Renacimiento Italiano, pero sobre todo en España donde su fama era muy grande. Durante el reinado de Felipe II la obra de El Bosco llegó a España, contando con su admiración y adquiriendo un gran parte de su obra.

El Bosco murió en 19 de agosto de 1516 en Bolduque.

Inspiración del Bosco
En la obra de El Bosco abunda de sarcasmo, la burla y las imágenes oníricas. Unas de las explicaciones para esto, es que El Bosco vivía en un mundo lleno de creencias en la brujería, la alquimia y la magia. Además en la baja Edad Media la gente estaba obsesionada con la inminencia de la venida del Anti-cristo. El Bosco quería dar un mensaje moralista con representaciones satíricas.

Algunos historiadores del arte creen que la iconografía demoniaca en su trabajo, viene también de una obra literaria, puede ser de la versión neerlandesa de Visio Tundali, publicada en Bolduque al fin del siglo quince. El libro muestra el viaje de Tundali a través del Infierno, Purgatorio y Paraíso y describe su encuentro con monstruos, serpientes, animales de fantasía y la tortura sutil de las almas condenadas. Sabemos que El Bosco conocía este libro porque pintó una escena sobre ello.

Los dibujos
Como dibujante, El Bosco tiene una gran reputación sin precedente. Está considerado el primer artista holandés que ha usado el arte de dibujar como una forma de arte autónomo. El Bosco pintó numerosos cuadros religiosas, pero sus dibujos siempre tienen un tema profano. Rompía con la tradición Holandesa de dibujos en punta de plata. Ningún artista de los Países Bajos tenía un estilo de dibujar tan libre. El Bosco usaba su punta de una manera espontánea y dibujaba como los artista del renacimiento en Italia.

Clasificación de sus dibujos
Los dibujos se pueden clasificar en tres grupos. El primero comprende las composiciones para preparar una tabla, a continuación pequeños esbozos rápidos y por último los dibujos que están elaborados y que tienen el carácter de una obra de arte independiente. Algunos dibujos muy conocidos de El Bosco son El bosque tiene oídos, El campo tiene ojos, El Nido del Búho y El hombre-árbol. En estos dibujos puedes ver lo brillante que era como dibujante.

Influencia hasta hoy
La atención a la obra de El Bosco continúa hasta hoy en día. A los 500 años, con su pequeña herencia, El Bosco sigue influyendo a los artistas. Juan Ibañez por ejemplo hacía un corto animado del conocido tríptico El jardín de las delicias que está El Museo del Prado en Madrid. Esta obra está considerada como una de lo más fascinantes de la historia de arte. El corto de Ibañez es muy especial porque da a la obra de arte vida y movimiento.

Se puede ver aún en la página web del periódico El País del 3 de julio de 2012.

¿Sabías que?
• En contraste con hoy en día, la lechuza era en la Edad Media un símbolo del pecado y la locura. Es el pájaro favorito de Jeroen Bosch y se puede ver casi siempre en su obra.
• En el siglo XVI en España los monstruos de El Bosco adquirieron un nombre especial: disparate, del latín disparitas.
• El Bosco no ha dejado un diario o cartas. Todo que conocemos de su vida y sus actividades artísticas proviene de pequeños textos del archivo de la cuidad Bolduque y actas de la Hermandad de la Vida Común.
• El poeta y noble Francisco de Quevedo en el siglo XVII, decía que la obra de El Bosco: «No es nada más que diablos, culos y braguetas.
• En la obra Las meditaciones de San Juan Bautista existe una relación entre España y Los Países Bajos por las guerras que hubo en el Siglo XX. Puedes leer más sobre el tema en el artículo Los dibujos secretos de El Bosco El País de 21 de febrero de 2012.

Biografie
Jeroen Bosch, oftewel Hiëronymus Bosch, werd geboren rond 1450 en groeide op in ’s Hertogenbosch. In deze tijd was dit de grootste stad in de Noordelijke Nederlanden.

Hij kwam uit een schilders familie. Jan van Aken (ca.1380-1455) zijn grootvader, verhuisde rond het jaar 1427 van Nijmegen naar ’s Hertogenbosch. Van hem zijn enkele religieuze opdrachten bekend. Over het werk van zijn vader, Antonius van Aken (ca. 1420-1478) weten we niet veel. Het familie atelier was een broedplaats voor de jonge kunstenaar en hij volgde zijn vader op als ambachtsman.

Op 15 juli 1481 trouwde hij met Aleit Vanden Mervenne een vrouw uit een vooraanstaande familie. Hierdoor en door zijn voorname klanten maakte Jeroen Bosch deel uit van de stedelijke elite. Het is zeker dat hij opdrachten kreeg van het kapittel. Hij speelde een belangrijke rol in de stad en was zijn hele leven gelovig. In het jaar 1486 trad hij toe tot het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, een vooraanstaand en religieus broederschap in ‘s-Hertogenbosch.

Het werk van Jeroen Bosch zit vol sarcasme, spot en droombeelden. Één van de verklaringen hiervoor is dat hij leefde in een wereld vol van geloof in hekserij, alchemie en magie. Verder waren de mensen in de late middeleeuwen geobsedeerd door de mogelijk komst van de antichrist.

Kunsthistorici denken dat de demonische onderwerpen in zijn werk ook voortkomen uit een literair werk, oftewel de Nederlandse versie van Visio Tundali, gepubliceerd in ’s Hertogenbosch aan het einde van de vijftiende eeuw. Dit boek beschrijft de reis van Tundali door de hel, het vagevuur en de hemel en zijn ontmoetingen met monsters, slangen, fantasie dieren en de subtiele marteling van de verdoemde zielen. We weten dat Jeroen Bosch dit boek kende omdat hij hieruit een scène schilderde.

Tijdens het koningschap van Filips II bereikte het werk van Jeroen Bosch Spanje met de grootste waardering en verkreeg Filips II een groot gedeelte van zijn werk.

Jeroen Bosch overleed op 19 augustus in het jaar 1516 in ´s Hertogenbosch.

De tekeningen
Als tekenaar heeft Jeroen Bosch een ongekend grote reputatie. Hij wordt beschouwd als de eerste Hollandse kunstenaar die de tekenkunst als een op zichzelf staande kunstvorm gebruikte. Hij schilderde veel religieuze schilderijen, maar zijn tekeningen hebben altijd een wereldlijk onderwerp.

Hij brak met de Hollandse traditie om te tekenen met een zilverpen. Geen enkele kunstenaar in Nederland had zo’n vrije stijl van tekenen. Hij gebruikte zijn pen op een spontane manier en tekende zoals de renaissance kunstenaars in Italië.

Indeling van zijn tekeningen
De tekeningen kunnen worden ingedeeld in drie groepen. Ten eerste, de composities om een paneel voor te bereiden, vervolgens kleine snelle schetsen en als laatste de tekeningen die zijn uitgewerkt en die het karakter hebben van een onafhankelijk kunstwerk.

Een aantal bekende tekeningen van Jeroen Bosch zijn Het woud heeft oren, en het veld heeft ogen, Uilennest en de Boommens. In deze tekeningen kun je zien hoe grandioos hij is als tekenaar.

Invloed in het heden
De invloed van het werk van Jeroen Bosch werkt door tot in het heden. Na 500 jaar, met een kleine nalatenschap blijft hij kunstenaars beïnvloeden. Juan Ibañez bijvoorbeeld, die een korte animatie maakte van het drieluik De tuin der lusten. Het is erg bijzonder omdat hij het kunstwerk leven en beweging geeft. Je kunt het zien op de website van El Pais van 3 juli 2012.

Wist u dat?
Anders dan tegenwoordig is de uil in de Middeleeuwen een symbool voor zonde en waanzin. Het is één van de favoriete dieren van Jeroen Bosch en je kunt de uil bijna altijd terugzien in zijn werk zien.

In de zestiende eeuw kregen de monster van Jeroen Bosch een speciale naam: disparate, dwaasheid.

Jeroen Bosch liet geen dagboek of brieven na. Alles wat we te weten komen over zijn leven en kunstenaarschap komt uit kleine teksten in archieven van ’s Hertogenbosch en de verslagen van Illustre Lieve Vrouwe Broederschap.

De zeventiende eeuwse edelman en dichter Francisco de Quevedo zei dat het werk van Joeroen Bosch: 2Het is niets meer dan duivels, konten en braguetes».