Blog del Instituto Cervantes en Utrecht

Por Mayke Merkx, alumna de español
fotos: Mayke Merkx

De meest bekende Andalusische steden zijn Granada met het Alhambra, Cordoba met de Mezquita en Sevilla met de toren Giralda en het paleis Reales Alcázares. Het beeld van Andalusië is een samenstelling van sociale en maatschappelijke invloeden. Andalusië was de provincie die het hele land vertegenwoordigde. Het beeld van Andalusië kwam overeen met de droom en de verbeelding van de reizigers in de Romantiek; een paradijs dichtbij het oosten waar het verleden nog zichtbaar was.

Met de komst van de stoomtrein en stoomboot aan het einde van de negentiende eeuw werd het makkelijker om te reizen. De Europese burgerij reisde als tijdverdrijf en bepaalde het beeld van Andalusië. In vergelijking met andere Europese landen, was Spanje meer landelijk in de negentiende eeuw omdat ze nog niet zoveel industrie hadden als in de rest van Europa. En hierdoor ontstaat de tegenstelling van weinig ontwikkeling ten opzichte van de ontwikkeling.

In deze tijd werd Spanje verkocht aan Europa met het gevormde beeld van Andalusië. Eerder had de kunst over het algemeen een religieus thema maar in de negentiende eeuw begon de high society beeldende kunst te kopen. Andalusië werd buiten Spanje verkocht door schilderijen en lithografieën. De onderwerpen van de schilderijen waren typisch Andalusisch zoals een veemarkt, stieren, Andalusische danseressen en de processie in de Semana Santa in Sevilla. Daarnaast was de oosterse architectuur in Andalusië erg populair. Zelfs in de Verenigde Staten en Cuba is nog de invloed te zien van de architectuur uit het midden-oosten. Dit was ook een gevolg van de belangstelling voor Andalusië in het buitenland.

Reizigers schreven boeken en krantenartikelen over hun reizen. De mensen wilde afbeeldingen zien in boeken en tijdschriften. Het beeld van Andalusië werd op deze manier door heel Europa verspreid. De Engelse schrijver Richard Ford, reisde vier jaar door Spanje en schreef een handboek voor de reiziger (“Handbook for Travelers in Spain”). Een merkwaardig detail: Richard Ford maakte in 1839 een kleine graffiti; hij kerfde zijn naam in de fontein van de ”Patio met Leeuwen” in het Alhambra.

Andalusië vertegenwoordigde Spanje op de eerste wereldtentoonstellingen. In 1851 in Londen met “El Patio de los Leones” uit het Alhambra; in 1867 in Parijs met het Moorse paleis “Real Alcázares” in Sevilla en in 1900 in Parijs met “La giralda” in Sevilla. Beter gezegd ze bedachten Andalusië tussen Parijs en Londen. Reclameslogans waren: Andalusië, Europees gemak in het oosten” of “romances of the east with comfort of the west”. Tot vandaag de dag wordt het beeld van Spanje bepaald door deze beeldvorming in de negentiende eeuw.

Een interessant boek over de culturele en literaire geschiedenis van Sevila is: Seville, Córdoba and Granada. A cultural and literary history, de Elizabeth Nash.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van een conferentie in het Instituto Cervantes Utrecht: “Het beeld van Spanje in de wereld” met Ángel del Prado in 2007. Naar aanleiding van mijn vakantie in Sevilla heb ik het oorspronkelijke artikel aangepast.

We willen u op de hoogte brengen van de laatste tentoonstelling in het museum «La Real Academia de Bellas Artes de San Fernando» in Madrid over Richard Ford, reiziger en hispanist. Ford schreef het boek «Handbook for travellers in Spain» en maakte veel tekeningen tijdens zijn reis door Spanje, maar hij was onbekend als tekenaar. De tentoonstelling is een overzicht van de tekeningen die hij maakte van 1830 tot 1833. 

Las ciudades andaluzas más famosas son Granada con la Alhambra, Córdoba con la Mezquita y Sevilla con la Giralda y los Reales Alcázares. La imagen de Andalucía es un compuesto de influencias sociales y culturales. Andalucía era la provincia que representaba a todo un país. La imagen de Andalucía se correspondía con el sueño y la imaginación de los viajeros durante el Romanticismo; un paraíso cerca del Oriente y donde el pasado sigue siendo visible.

Con el desarrollo del tren y el barco de vapor al final del siglo XIX, viajar se hizo más cómodo. La burguesía europea viajaba por ocio y supuso de la alguna forma la invención de la imagen de Andalucía. En comparación con otros países europeos, España era más rural, porque aún no tenía tanta industria como el resto de Europa. Por ello existía el contraste de los países menos desarrollados frente a los países desarrollados.

En ésta época quería venderse España a Europa con la recreada imagen de Andalucía. Hasta entonces el arte tenía en general un tema religioso, pero en el siglo XIX la alta sociedad empezó a comprar arte figurativo. La imagen de Andalucía se empezó a vender con cuadros y litografías fuera de España. Los temas de los cuadros eran típicos andaluces como una feria de ganado, toros, bailes andaluces, jardines y las procesiones de Semana Santa de Sevilla. Además la arquitectura oriental de Andalucía era muy popular. Incluso en los Estados Unidos y Cuba se puede ver aún la influencia de esta arquitectura.

Los viajeros escribían libros y artículos en la prensa de sus viajes. La gente quería ver ilustraciones en revistas. De esta manera se divulgó a gran escala la imagen de Andalucía por todos los países de Europa. El escritor británico Richard Ford, viajó cuatro años por España y escribió un libro para viajeros: Handbook for Travelers in Spain. Un detalle curioso: Richard Ford hizo en 1839 un pequeño grafiti y grabó su nombre en la taza de la fuente del Patio de los Leones en el Alhambra.

En las primeras exposiciones universales, Andalucía fue la representante de España.

En 1851 en Londres con el Patio de los Leones de la Alhambra, en 1867 en París con el palacio morisco de Real Alcázares de Sevilla y en 1900 en París con La giralda de Sevilla. Mejor dicho Andalucía se inventó entre París y Londres. Eslóganes de la publicidad eran: “Andalucía, confort europeo en el oriente” o “romances of the east with comfort of the west” (romanticismo oriental con confort occidental).

Hasta hoy la imagen de España está determina en gran medida por la formación de imágenes en el siglo XIX.

Un libro interesante sobre la historia cultural y de la literatura de Sevilla es: Seville, Córdoba and Granada. A cultural and literary history de Elizabeth Nash.

Este artículo lo escribí tras asistir a una conferencia en el Instituto Cervantes de Utrecht Het beeld van Spanje in de wereld, La imagen de España en el mundo, con Ángel del Prado en el año 2007. A raíz de mis vacaciones en Sevilla he adaptado el artículo original.

Como dato de interés podemos destacar la reciente exposición en la Real Academia de Bellas Artes de San Fernando en Madrid, sobre el viajero hispanista Richard Ford. Ford escribió el libro Manual para viajeros por España y lectores en casa y realizó muchos dibujos durante su viaje, aunque no se llegó a conocer por esta habilidad. La exposición es una muestra de los dibujos que hizo durante los años 1830 a 1833.